Stanisław Wincenty Brzęczkowski to postać niezwykle ważna w historii bydgoskiej kultury i sztuki. Urodził się 24 września 1897 roku w Koronowie, małym miasteczku w Polsce, a zmarł 4 października 1955 roku w Bydgoszczy, gdzie zasłynął jako artysta grafik oraz typograf.
W ciągu swojego życia Brzęczkowski poświęcił się nie tylko tworzeniu, ale również edukacji, stając się pedagogiem i przekazując swoją wiedzę i doświadczenie młodszym pokoleniom. Jego osiągnięcia artystyczne oraz zamiłowanie do sztuki typograficznej w dużej mierze wpłynęły na rozwój lokalnej sceny artystycznej.
Życiorys
Stanisław Brzęczkowski urodził się jako syn Wilhelma oraz Klary z rodu Zaporowicz. W latach 1903–1913 zdobywał wiedzę w bydgoskiej Miejskiej Szkole Realnej, co stanowiło fundament jego późniejszych działań twórczych. Po ukończeniu nauki, młody Brzęczkowski rozpoczął podróże, które go ukształtowały; odwiedził Kraków, będący wówczas centrum polskiej sztuki, oraz Berlin, gdzie zyskał doświadczenie pracując w firmie reklamowej. W czasie I wojny światowej, walczył przez dwa lata na froncie, gdzie został wcielony do armii niemieckiej.
Dwudziestolecie międzywojenne
W 1919 roku Stanisław powrócił do Polski, osiedlając się w Chojnicach, gdzie nawiązał bliską współpracę z ruchem kulturalnym Kaszubów. Już w 1921 roku przeprowadził się do Gdańska, gdzie podjął pracę w Dyrekcji Polskich Kolei Państwowych. W tej instytucji zaprzyjaźnił się z Stanisławem Przybyszewskim, który aktywnie dążył do propagowania tożsamości narodowej w Gdańsku.
Oprócz pracy, Brzęczkowski uczył się w gdańskiej Szkole Przemysłu Artystycznego w latach 1922–1923. Poznał również znanego działacza kaszubskiego Aleksandra Majkowskiego, z którym współpracował jako kierownik artystyczny w czasopiśmie „Gryf”. Jego działania skupiały się na grafice użytkowej oraz pisaniu artykułów, w których ogłaszał swoje zainteresowanie kaszubską sztuką ludową. Promował regionalizm kaszubski jako formę lokalnego patriotyzmu, o którą mieli zadbać nauczyciele.
W 1929 roku Brzęczkowski został członkiem zarządu Zrzeszenia Regionalnego Kaszubów. Na przestrzeni lat w Gdańsku udoskonalał swoją technikę jako artysta-grafik, opanowując różne metody, takie jak drzeworyt i akwaforta. Jego prace były wystawiane na kilku ekspozycjach w Gdańsku oraz Sopocie, w tym w „Salonie Dorocznym” Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie pokazał aquaforty tematyczne związane z morzem. Brzęczkowski brał również udział w Powszechnej Wystawie Krajowej w 1929 roku oraz Międzynarodowej Wystawie Drzeworytów w Warszawie w 1933 roku.
W 1935 roku przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie rozpoczął pracę jako doradca graficzny w Zakładach Graficznych Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, szybko awansując do roli kierownika technicznego w największej w Polsce drukarni. Tam intensywnie rozwijał swoje umiejętności, a jego prace były eksponowane na wystawach w Monachium, Hamburgu, Warszawie i Poznaniu. Wygrał również nagrodę na Międzynarodowej Wystawie Drzeworytów w Warszawie, a jego plakaty były prezentowane na Międzynarodowych Targach Poznańskich.
W 1937 roku wydał zbiór autooffsetów zatytułowany „Teka miast pomorskich”, za co został uhonorowany nagrodą miasta Bydgoszczy. Jego prace można było zobaczyć na dorocznych „Salonach” organizowanych przez Muzeum Miejskie w Bydgoszczy. Od października 1938 do lutego 1939 roku uczestniczył w zajęciach Akademii Grafiki i Książki w Lipsku, a po zakończeniu studiów odwiedził Monachium i Wiedeń. Ostatecznie, w maju 1939 roku, powrócił do Polski, podejmując pracę w Warszawie jako kierownik techniczny w Instytucie Wydawniczym „Biblioteka Polska”.
Okres okupacji
Okres niemieckiej okupacji Brzęczkowski spędził w Warszawie, gdzie pracował w dziale antykwarycznym księgarni Instytutu, przy ul. Nowy Świat. W trakcie powstania warszawskiego został wywieziony do obozu przesiedleńczego w Zakroczymiu, a później przez cztery miesiące błąkał się po Polsce, starając się dostosować do dramatycznych warunków tamtych czasów.
Okres powojenny
Po wojnie, w lutym 1945 roku, Ministerstwo Informacji i Propagandy zleciło mu organizację przemysłu poligraficznego w Bydgoszczy. Od maja 1945 do końca 1947 roku sprawował funkcję dyrektora oddziału Centralnego Zarządu Państwowego Zakładów Graficznych w tym mieście. W dniu 1 września 1947 roku podjął pracę jako nauczyciel w Państwowym Liceum Technik Plastycznych, gdzie zainicjował dział grafiki.
W latach 1949–1951 pełnił rolę doradcy graficznego w Zakładach Graficznych PZWS w Bydgoszczy, a także wkładał wiele wysiłku w rozwijanie swojego warsztatu artystycznego. Specjalizował się w drzeworytach, litografiach i akwafortach, a grafika i typografia książek były jego głównym obszarem zainteresowania. Jego osiągnięcia były doceniane i prezentowane na licznych wystawach, gdzie otrzymał nagrody, w tym medal na 600-lecie Bydgoszczy. Otworzył indywidualną wystawę w dniach 24 listopada 1946 roku w Pomorskim Domu Sztuki w Bydgoszczy, a kolejne wystawy miały miejsce w 1952 roku, gdzie zaprezentowano aż 140 jego prac serwujących jego niezwykłe umiejętności graficzne.
Brzęczkowski w 1946 roku zaprezentował drugą tekę miast pomorskich, zatytułowaną „Wielkie Pomorze”. Następnie stworzył kilka drzeworytów ilustrujących „Sonety krymskie” Adama Mickiewicza oraz „Borysa Godunowa” Aleksandra Puszkina. Jego obecność była odczuwalna na wszystkich ważnych wystawach ogólnopolskich (Sopot w 1949, Warszawa w 1951 i 1952), a także na wystawach międzynarodowych (Wenecja w 1952, Pekin i Szanghaj w 1953, Moskwa, Praga). Ponadto redagował czasopismo branżowe „Poligrafika” oraz bydgoskie czasopismo społeczno-kulturalne „Arkona”, włączając się w działalność bydgoskiego Klubu Literacko-Artystycznego.
Jako osoba aktywna w związkach artystycznych, bronił praw grafika. Od 1923 roku uczestniczył w Związku Grafików Polskich, a w 1935 roku w Związku Plastyków Pomorskich. Po wojnie zaangażował się w zakładanie i sekretarzowanie Okręgu Pomorskiego Związku Polskich Artystów Plastyków. W swoim życiu artystycznym koncentrował się na technikach graficznych, wypracowując unikalny styl, który charakteryzował się misternym wykonaniem, pozwalającym na ukazanie lirycznego nastroju. Posługiwał się w swoich pracach środkami wyrazu zbliżonymi do technik malarskich.
W 1932 roku ożenił się ze Stanisławą z domu Pieczyńskiej, z którą doczekał się dwóch synów: Janusza (ur. 1933) i Bogusława (ur. 1936). Jego życie zakończyło się nagle 4 października 1955 roku w Bydgoszczy, gdzie został pochowany na cmentarzu Nowofarnym.
Ordery i odznaczenia
W ciągu swojego życia Stanisław Brzęczkowski zdobył liczne odznaczenia i nagrody, które świadczą o jego zasługach.
- srebrny Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1947, 22 lipca 1952),
- medal 10-lecia Polski Ludowej (28 lutego 1955),
- medal 600-lecia Bydgoszczy.
Upamiętnienie
Imię Stanisława Brzęczkowskiego zostało uwiecznione w przestrzeni publicznej poprzez nadanie nazwy jednej z ulic na osiedlu Przylesie w Bydgoszczy-Fordonie. Dodatkowo, na jego cześć stworzono osiedle mieszkaniowe w Koronowie, które również podkreśla jego znaczenie dla lokalnej społeczności.
W miejscu, gdzie mieszkał, przy ul. Gdańskiej 17 w Bydgoszczy, umieszczono tablicę pamięci jako hołd dla jego osiągnięć oraz dziedzictwa. Ponadto, w Koronowie, w okolicy ul. Pomianowskiego 4, znajduje się głaz z tablicą pamiątkową, która także przypomina o jego wkładzie w rozwój regionu.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Henryk Starikiewicz | Maria Janecka | Barbara Nitecka | Ryszard Moczadło | Zygfryd Szukaj | Marian StępakOceń: Stanisław Brzęczkowski