Edmund Jan Effert, znany pod pseudonimem „Jan Janusz”, to postać niezwykle ważna w historii Polski. Urodził się 21 listopada 1889 roku w Koronowie, a swoje życie zakończył 7 czerwca 1944 roku w Żabikowie. Był on podpułkownikiem piechoty w Wojsku Polskim oraz brał aktywny udział w działalności Narodowej Organizacji Wojskowej oraz Armii Krajowej.
Jego życiorys jest przykładem oddania dla ojczyzny oraz służby wojskowej w trudnych czasach. Effert stanowił wzór patriotyzmu i odważnej walki o wolność.
Życiorys
Edmund Effert urodził się jako syn Feliksa, prawnika, oraz Józefy z domu Jeske. Swoją edukację rozpoczął w Inowrocławiu, gdzie zdobył wykształcenie w gimnazjum. Następnie w latach 1912–1913 kontynuował naukę w szkole podchorążych piechoty. W trakcie I wojny światowej służył w armii niemieckiej, a w 1917 roku uzyskał stopień porucznika rezerwy.
W początkach 1918 roku nawiązał kontakty z Polską Organizacją Wojskową w Poznaniu, a jego zaangażowanie doprowadziło do uczestnictwa w powstaniu wielkopolskim. W czasie tego zrywu narodowego pełnił służbę w 3 pułku Strzelców Wielkopolskich, który w 1919 roku przekształcił się w 57 pułk piechoty wielkopolskiej. 19 sierpnia 1920 roku, w myśl zatwierdzenia z dniem 1 kwietnia tegoż roku, został potwierdzony w stopniu kapitana w piechocie, w grupie byłych oficerów niemieckich.
Dnia 3 maja 1922 roku uzyskał weryfikację w stopniu majora, z datą starszeństwa na 1 czerwca 1919 roku oraz 493. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Wkrótce, bo już 10 lipca 1922 roku, przekształcono jego stanowisko w dowódcę batalionu, a w 1923 roku pełnił rolę dowódcy batalionu sztabowego. Od 1924 roku sprawował dowództwo nad III batalionem.
30 grudnia 1925 roku został przydzielony na stanowisko kwatermistrza pułku, a 26 stycznia 1928 roku awansował na podpułkownika z datą starszeństwa na 1 stycznia tego samego roku, uzyskując 56. lokatę w korpusie oficerów piechoty. Jeszcze w 1928 roku przeniesiono go do 20 pułku piechoty w Krakowie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. 12 marca 1929 roku został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień w Grodnie na stanowisko pełniącego obowiązki komendanta, a 3 sierpnia 1931 roku objął to samo stanowisko w Powiatowej Komendzie Uzupełnień w Bydgoszczy.
30 marca 1934 roku zrezygnował z zajmowanego stanowiska, pozostając bez przynależności służbowej, a 31 lipca tego samego roku przeszedł w stan spoczynku. Po zakończeniu służby, Edmund Effert aktywnie uczestniczył w działalności Związku Oficerów w stanie spoczynku oraz Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny w latach 1935-1939.
Wiosną 1939 roku został mianowany przez DOK VII komendantem planowanej Sieci Dywersji Specjalnej w Poznaniu. Niestety, nie udało mu się nawiązać kluczowych kontaktów, stąd 6 września 1939 wyjechał do Warszawy, aby wziąć udział w obronie stolicy. Generał Michał Tokarzewski-Karaszewicz zlecił mu 29 września towarzyszenie organizacji Służby Zwycięstwu Polski, co doprowadziło do powrotu Efferta do Poznania.
W Poznaniu utrzymywał działalność konspiracyjną, współpracując z organizacją wojskową Stronnictwa Narodowego oraz sztabem Wojska Ochotniczego Ziem Zachodnich. Niestety, tragiczne wydarzenia miały miejsce 21 czerwca 1940 roku, kiedy to został aresztowany przez Gestapo na podstawie listy proskrypcyjnej. Po półrocznym śledztwie wyszedł na wolność jako były oficer niemiecki, jednakże został wysiedlony z mieszkania w Poznaniu i osiedlił się w Naramowicach.
Wiosną 1942 roku ponownie zaangażował się w działalność konspiracyjną, obejmując stanowisko komendanta Poznańskiego Okręgu Narodowej Organizacji Wojskowej. Marian Kwiatkowski przydzielił mu również funkcję komendanta miasta Poznania. Z czasem, Effert związał się z Armią Krajową, stając się inspektorem rejonowym AK w Poznaniu oraz pełnomocnikiem Henryka Kowalówki ds. scalenia NOW z AK w latach 1942–1943. Sztab przewidział dla niego stanowisko dowódcy 57 pułku piechoty AK. Niestety, w listopadzie 1943 roku został ponownie aresztowany w Poznaniu. Knucie zmowy zakończyło się brutalnym przesłuchaniem w kilku miejscach, m.in. w Domu Żołnierza, Forcie VII oraz w więzieniu w Łodzi.
Edmund Effert zmarł tragicznie 7 czerwca 1944 roku w obozie karnym w Żabikowie. Życie osobiste Efferta naznaczone było również związkami rodzinnymi; był mężem Teofili z Goździejewskich i ojcem Janusza, który przyszedł na świat w 1938 roku.
Ordery i odznaczenia
Edmund Effert był osobą, która otrzymała szereg wybitnych odznaczeń i orderów, co potwierdza jego osiągnięcia oraz odwagę wykazaną podczas służby.
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2970, przyznany 19 lutego 1922 roku,
- Krzyż Walecznych, zdobyty trzykrotnie, z czego dwie nagrody uzyskał w 1921 roku,
- Złoty Krzyż Zasługi, odznaczony 7 czerwca 1939 roku.
Przypisy
- M.P. z 1939 r. nr 131, poz. 307 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 281.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 30 marca 1934 roku, s. 133.
- Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 22, 511.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 233.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929 roku, s. 90.
- Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 36, 168.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 140.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 28 stycznia 1928 roku, s. 19.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 139 z 30 grudnia 1925 roku, s. 758.
- Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 262, 347.
- Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 287, 404.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922 roku, s. 550.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 30 kwietnia 1922 roku, s. 320.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 60.
- Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 35.
- Spis oficerów 1921 ↓, s. 176, 610.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 sierpnia 1920 roku, s. 789.
- Polak (red.) 1991 ↓, s. 40.
Pozostali ludzie w kategorii "Inne":
Józef Bronikowski | Ludwig Buchholz | Małgorzata Dłużewska | Franciszek Kiedrowski | Ryszard Gabrych | Franz Splett | Jarosław Dumanowski | Jarosław Katulski | Stefan RosadaOceń: Edmund Effert