Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Koronowie

---

Historia

Historia bazyliki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Koronowie jest ściśle związana z dziejami opactwa cysterskiego, które w 1289 roku zostało przeniesione do obecnego Koronowa, które wówczas funkcjonowało pod nazwą wieś Śmiewce. Przybycie pierwszych mnichów zainicjowało proces budowy nowego kościoła. Dzięki bliskiej lokalizacji z Byszewa, zdecydowano się na natychmiastowe rozpoczęcie budowy właściwej konstrukcji świątyni, unikając tworzenia obiektów tymczasowych. Projekt architektoniczny kościoła przypisuje się mnichowi Theodricusowi.

Ogromne rozmiary budowli sprawiły, że prace wznoszenia gotyckiego kościoła zachodziły etapowo, aż do osiągnięcia stanu zaawansowania w połowie XIV wieku. Pierwszym krokiem było wzniesienie prezbiterium. Następnie, w pierwszej połowie XIV wieku, zrealizowano trójnawowy, siedmioprzęsłowy korpus kościoła o układzie bazylikowym, stworzyli też rząd siedmiu kaplic przylegających do nawy północnej. Choć nie jest znana dokładna data zakończenia budowy, wiadomo, że w 1350 roku opactwo koronowskie przeznaczyło znaczne fundusze na budowę katedry gnieźnieńskiej, co może sugerować, że budowa kościoła i klasztoru w Koronowie ukończona.

Po okresie świetności, w drugiej połowie XIV wieku, zarówno kościół, jak i klasztor doświadczyły tragicznych wydarzeń, zostając spalone. W 1411 roku budowle znalazły się pod kontrollą krzyżaków. Ciężkie czasy przetrwały aż do pokoju toruńskiego, kiedy to zyskano stabilizację i możliwości rozwoju. W 1523 roku biskup Mikołaj Mściwy dokonał konsekracji kościoła, oraz poświęcił siedem nowych ołtarzy. Następnym krytycznym momentem był rok 1656, kiedy to kościół i klasztor zostały zniszczone przez wojska szwedzkie.

Znaczące zmiany w konstrukcji świątyni miały miejsce na przełomie XVII i XVIII wieku, pod kierownictwem opata Ignacego Gnińskiego. W tym okresie nadano wnętrzu kościoła styl barokowy, zbarokizowano także trzy gotyckie szczyty świątyni oraz wymieniono gotyckie okna na barokowe hełmy.

W 1819 roku nastąpiła kasata klasztoru, w wyniku której kościół został przekształcony w świątynię parafialną. Znaczącym wydarzeniem było erygowanie Kapituły Kolegiackiej Koronowskiej 18 października 2000 roku, po której kościół uzyskał status kolegiaty. Uroczyste podniesienie kolegiaty do rangi bazyliki mniejszej ogłosił 9 października 2010 roku papież Benedykt XVI, a formalne ogłoszenie acestytut odbyło się 5 marca 2011 roku.

Architektura

Kościół został zbudowany z cegły w stylu gotyckim, stanowiąc trójnawową bazylikę z transeptem oraz dwoma rzędami kaplic, co nadaje mu unikalny charakter. Jego imponujące rozmiary przyciągają uwagę — długość wynosi 72 metry, a szerokość w transepcie osiąga 28 metrów.

Budowa bazyliki odbywała się w różnych etapach. Północny rząd kaplic, wzniesiony w XIV wieku, utrzymany jest w stylu gotyckim, natomiast południowy, z XVII wieku, cechuje styl barokowy, co sprawia, że architektura kościoła odzwierciedla różnorodność stylów architektonicznych na przestrzeni wieków.

Wnętrze kościoła jest niezwykle bogate w detale architektoniczne i wyposażenie. W prezbiterium można zobaczyć dwa gotyckie, ceramiczne wsporniki sklepienne, które zapierają dech w piersiach. Dodatkowo, zewnętrzne ramię transeptu zdobią fragmenty fryzu z XIV wieku, wykonane z barwnych, glazurowanych płytek ceramicznych, które przedstawiają różnorodne motywy. Sklepienia bazyliki są przykryte bogatą dekoracją stiukową, co dodaje im wyjątkowego uroku.

W bryle bazyliki znajduje się co najmniej jedna krypta, gdzie złożono zakonników z drugiej połowy XIII wieku. Ta krypta jest jedyną znaną na terenie obiektu, jednak nie wyklucza się możliwości istnienia kolejnych krypt w obrębie kościoła.

Wyposażenie

Wnętrze bazyliki charakteryzuje się barokowo-rokokowym stylem, który nadaje mu niepowtarzalny urok. Najbardziej imponującym elementem wyposażenia jest ołtarz główny zawierający obrazy Bartłomieja Strobla. Ołtarz, wykonany w 1738 roku przez miejscowego cystersa Alanusa Chilickiego, jest drewniany, polichromowany w różnych kolorach oraz złocony, z pięknymi motywami roślinnymi. Jego zwieńczenie zdobi baldachim oraz figura św. Benedykta Papieża.

W ołtarzu umieszczono dwa obrazy autorstwa Bartłomieja Strobla: w środkowej części przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny z towarzyszącymi mu świętymi Janem Ewangelistą, patronem św. Bernarda z Clairvaux, i Apostołami, a w górnej części znajduje się Powitanie Maryi w Niebie przez Chrystusa.

Dodatkowo, w prezbiterium znajduje się drewniana ambona z końca XVII wieku, która wyróżnia się bogatą dekoracją rzeźbiarską oraz polichromowaniem w odcieniach brązów. Warto również zwrócić uwagę na dwukondygnacyjne, barokowe stalle, które pochodzą z końca XVII wieku. Ustawione po obu stronach prezbiterium ozdobione są płaskorzeźbami, a ich progi mają kształt leżących lwów. Całość wieńczą baldachimy o ażurowej dekoracji.

W transepcie znajdują się jedno kondygnacyjne stalle, a także cenny cykl dziesięciu obrazów autorstwa Franciszka Remela z 1758 roku, ilustrujących wydarzenia z życia klasztoru. Na zakończeniu nawy środkowej umieszczony jest drewniany chór muzyczny w stylu rokokowym, pochodzący z końca XVIII wieku.

W południowym ramieniu transeptu znajduje się barokowa chrzcielnica, również drewniana, która jest malowana i częściowo złocona, a datowana jest na drugą połowę XVII wieku. Jest to również miejsce, gdzie znajduje się ambona z XVII wieku, która zdobiona jest wspaniałą rzeźbą. Wśród dekoracji można dostrzec glob z gwiazdami i księżycem, otoczony aniołami z trąbami oraz kartuszami, a także rzeźbę św. Michała Archanioła z krzyżem w zwieńczeniu.

---

Oceń: Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Koronowie

---